راه‌های مختلفی برای خرید خودروی صفر وجود دارد. برخی در سامانه یکپارچه فروش خودرو ثبت‌نام می‌کنند، برخی به دنبال عرضه خودرو در بورس کالا هستند و برخی هم به بازار آزاد مراجعه می‌کنند. اما به دلیل اختلاف بالای قیمت خودرو در کارخانه با بازار آراد، برخی تلاش می‌کنند حواله خودرو را از کسانی که در سامانه یکپارچه فروش خودرو برنده‌ شده اند بخرند. در این مقاله قصد داریم در موزد بایدها و نبایدها و ملاحظات خرید و فروش حواله خودرو در بازار صحبت کنیم.

حواله خودرو چیست ؟

حواله خودرو، برگه برندۀ مالکیت رسمی شما برای یک خودرو صفر است. اگر قصد خرید مستقیم از نمایندگی‌های خودرو را داشته باشید، با ‌پرداخت مبلغی مشخص به نمایندگی، پس از مدتی خودرو نو و کارنکرده تحویل می‌گیرید. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های خرید از نمایندگی‌های اتومبیل‌ نسبت به بازار روز با ثبت‌نام ایران خودرو و سایپا، پرداخت هزینه کمتر است. اما خرید حواله خودرو به‌آسانی نیست.

اما برخی از افرادی که اقدام به ثبت نام و خرید خودروی صفر از کارخانه می‌کنند، به دلایلی پیش از تحویل خودرو، حواله آن را به شخص دیگری می‌فروشند.

آیا خرید و فروش حواله خودرو قانونی است؟

اگر نگاهی به آمارهای قرعه‌کشی ایران خودرو و سایپا داشته باشید، حتما متوجه این نکته می‌شوید که برای اکثر محصولات این خودروسازان، میزان تقاضا برای ثبت‌نام خودرو، بیشتر از ظرفیت فروش خودروسازان است تا جایی که حتی در برخی مدل‌های کم‌تیراژ، شانس برند‌شدن ثبت‌نام‌کنندگان، بیشتر از چند درصد هم نیست.

با ادامه این روند ثبت نام و قرعه کشی برای عرضه خودرو و به دنبال آن داغ تر شدن بازار خرید و فروش حواله های خودرو، هم ایران خودرو و هم سایپا، اعلام کرده‌اند که انتقال امتیاز یا انتقال حقوق ناشی از برنده‌شدن در قرعه‌کشی خودرو، به اشخاص ثالث، ممنوع است. بنابراین خرید و فروش حواله‌های قرعه‌کشی ایران خودرو و سایپا مگر نیز (تا اطلاع ثانوی) غیرقانونی خواهد بود.

در همین راستا در اردیبهشت 1401 بر اساس گفته‌های سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو، خرید و فروش حواله در فضای مجازی صورت می‌گیرد؛ اما توصیه نمی‌شود که افراد آن را انجام دهند. زیرا کالایی که ثبت نمی‌شود، قابل خرید و فروش نیست.

سعید موتمنی افزود : «حواله‌فروشی» یکی از کارهای پر سودی است که این روزها بسیار باب شده است. اگر نمایندگی شرکت‌های خودروساز، خرید و فروش حواله را تائید می‌کردند، خرید آن مشکلی نداشت.

در مرداد 1401 شرکت ایران خودرو با انتشار اطلاعیه‌ای، برای چندمین بار، نسبت به خرید و فروش حواله محصولات این شرکت، هشدار داد. در این اطلاعیه، چنین آمده که بعد از اعلام نتایج قرعه کشی سامانه یکپارچه خودرو، برخی از برندگان ایران خودرو، اقدام به درج آگهی فروش حواله ایران خودرو کرده‌اند در صورتیکه ممنوعیت معامله حواله خودرو، در انواع شرایط فروش ایران خودرو، مورد تاکید قرار گرفته است.

آیا امکان صلح در حواله خودرو وجود دارد ؟

صلح بصورت خلاصه، یعنی اینکه خریدار اصلی خودرو، قبل از تحویل گرفتن خودرو از نمایندگی، صلح نامه یا سندی را تنظیم کند که به موجب آن، می‌تواند خودرو را به شخص ثالث، بفروشد. بنابراین اسناد و مدارک خودرو نیز به نام شخص ثالث، صادر خواهد شد. اما متاسفانه تا سال‌ها، امکان صلح در حواله ها بسیار مورد سواستفاده قرار می گرفت به طوری که افراد سودجو قبل از تحویل گرفتن خودرو، آنرا با قیمتی بیشتر، در بازار آزاد می‌فروختند و یک‌شبه پولدار می‌شدند!

اما برای آنکه محصولات ایران خودرو و سایپا، با احتمال بیشتری بدست مصرف‌کننده واقعی برسد، این خودروسازان «امکان صلح» را از تمامی قراردادهای فروش ایران خودرو و سایپا، حذف کرده‌اند. این دو شرکت همچنان اعلام کرده‌‌اند که هیچ مسئولتی درباره معامله حواله محصولات خود ندارند و عواقب این معامله بر عهده طرفین معامله خواهد بود. بنابراین برنده اعلام شده در قرعه‌کشی محصولات سایپا و ایران خودرو به عنوان مشتری نهایی شناخته می‌شوند و همه مدارک و اسناد خودرو به نام او صادر می‌شود.

اما در برخی قرادادهایی که در برخی نمایندگی ها برای ثبت نام و تحویل خودرو منعقد می شود امکان صلح برای نقل و انتقال حواله ذکر می شود. به عبارتی اگر نمایندگی اتومبیلی در قوانین حواله خودرو، ذکر کرده باشد که امکان واگذاری به شخص دیگری وجود دارد، خرید این حواله غیرقانونی نیست.

توجه به این مسئله اگر در حواله خودرو امکان صلح ذکرشده باشد، شخصی که حواله را خریده است، قبل از تحویل خودرو، می‌تواند آن را به فرد دیگری واگذار کند. در برخی موارد امکان صلح مدت محدودی دارد که باید به آن دقت شود. در حالت صلح، مالکیت از شخص اول سلب می‌شود و سند خودرو به نام شخص ثالث تغییر می‌کند.

خطرات خرید حواله خودرو به‌حدی زیاد است که افراد را از انجام آن منصرف کند. مثلا اگر شرط صلح در حواله اتومبیل نباشد، خریدوفروش آن غیرقانونی است و این تخلف توسط قانون، قابل‌پیگیری است.

آیا خرید و فروش وکالتی حواله خودرو مجاز است ؟

بعد از آنکه «امکان صلح» از قراردادهای ایران خودرو و سایپا حذف شد، خرید خودرو صفر، سخت‌تر از قبل شده بود اما برخی دلالان روش دیگری که با نام «فروش وکالتی حواله خودرو» معروف شد را ابداع کردند. در این روش، فروشنده حواله خودرو و خریدار حواله خودرو، «وکالتنامه‌ بلاعزل» را میان خودشان تنظیم می‌کنند که طی آن، فروشنده متعهد می‌شود که خودرو و سندش را به خریدار تحویل دهد. خریدار هم چکی را به عنوان ضمانت به فروشنده تحویل می‌دهد. هر چند از نظر قانونی تنها روشی که برای معاملات حواله خودرو بیشتر از باقی روش ها قابل اتکا است اما باید این نکته را هم یادآور شویم که دور زدن قانون، تفاوتی با کار غیرقانونی ندارد! باید بدانید که فروش امتیاز خودروهای ثبت‌نامی با هر روشی و با هر استدلالی، قانونی نیست و می‌تواند تبعات مالی و حقوقی زیادی برای هردوطرف معامله، داشته باشد.

خرید خودرو با سند رهنی چگونه است؟

در برخی خودروهای ثبت نامی، سند خودرو در رهن خودروساز خواهد ماند. بع عبارت دیگر در این موارد در موعد مقرر و پس از تحویل خودرو به مالک، سند خودرو تا مدت مشخص در رهن فروشنده، یعنی شرکت فروش خودرو است. پس اگر شما قصد خرید خودرو کارکرده‌ای را دارید که سندش در رهن است، توصیه می‌کنیم به موارد زیر حتما توجه کنید :

• تا زمانیکه سند خودرو در رهن خودروساز باشد، حتی اگر وکالتنامه فروش هم تنظیم کرده باشید، بازهم خودروساز، تنها به خریدار اصلی پاسخگو خواهد بود نه به شما (شخص ثالث). بنابراین برای فک رهن سند، فقط خریدار اصلی باید اقدام کند.
• تا قبل از تحویل خودرو به خریدار اصلی، اگر به هر دلیلی خودروساز متوجه شود که شرایط قرارداد فروش رعایت نشده است، می‌تواند ثبت نام خودرو را ابطال کرده، هزینه واریزی توسط خریدار اصلی را برگردانده و خودرو را پس بگیرد.
• خریدار اصلی اگر قبل از فک رهن سند، اقدام به فروش خودرو کند و آنرا در اختیار شخص ثالث قرار دهد، انجام هرگونه نقل و انتقال یا تعویض پلاک خودرو، برای هیچکدام از طرفین معامله و خریداران بعدی امکان‌پذیر نیست. بنابراین تا یکسال (موعد فک رهن ایران خودرو و سایپا)، پلاک خریدار اصلی، باید روی خودرو باقی بماند. پس در صورت بروز هرگونه تخلف قانونی یا تخلف راهنمایی و رانندگی توسط شخص ثالث، این خریدار اصلی است که باید پاسخگوی پلیس و مراجع قضایی باشد.

بابراین قبل از خرید خودرو کارکرده از محصولات ایران خودرو و سایپا، حتما وصعیت در رهن یا آزاد بودن سند خودروها را از طریق نمایندگی مرکزی، استعلام بگیرید.

جمع بندی

در صورتی که قصد خرید یا فروش حواله خودرو را دارید حتما قبل از اقدامی، یا باید به صورت وکالتی اقدام به خرید آن نموده و یا در صورت امکان صلح یا قابل انتقال بودن حواله، حتما آن را از نمایندگی استعلام کنید. در صورت بلامانع بودن نیز در نظر داشته باشید تمامی مدارک برای مالک خودرو صادر می‌شود. به عبارتی افرادی که حواله قانونی خودرویی را خریداری کرده‌‌اند، می‌توانند با در دست داشتن قرارداد فروش حواله خودرو و تمامی مدارک آن را به نام خود تحویل بگیرد. برای معاملات حواله خودرو به این نکات نیز توجه کنید :

• در خرید و فروش حواله خودرو، قرارداد وکالتی امضا شده به صورت وکالتنامه بلاعزل است.
• معمولا در فروش حواله خودرو، فروشنده تعهد می‌دهد که خودرو و سند آن را به خریدار تحویل دهد و خریدار نیز چکی را به عنوان ضمانت به فروشنده می‌دهد.
• به طور معمول هزینه انتقال حواله به صورت مساوی بین خریدار و فروشنده تقسیم می‌شود.
• قرارداد نوشته شده برای فروش حواله خودرو در دو نسخه نوشته می‌شود و خریدار و فروشنده یک نسخه از آن را دریافت می‌کنند.
• بهتر است قرارداد فروش حواله خودرو به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی ثبت شود تا در صورت بروز مشکل، بتوان راحت‌تر آن را در مراجع قانونی دنبال کرد.

در انتها در صورتی که قصد خرید خودروی صفر را دارید برای تضمین انجام تمامی مراحل فوق می توانید از کارمیزان کمک بگیرید. کارشناسان کارمیزان با تسلط بر روی کلیه مراحل خرید و فروش و قوانین حاکم بر بازار خودرو، می توانند مطمئن ترین روش را برای انجام یک معامله امن برای شما میسر سازند.